Dập não
Dập não là một tổn thương chủ yếu trong chấn thương não nặng. nếu nhẹ, dập não để lại di chứng về sau (như động kinh). Nếu nặng, nó thường kèm theo phần lớn các máu tụ trong sọ. Chúng tôi thấy dập não nặng trong phần lớn máu tụ dưới màng não. Chính dập não là tổn thương chủ yếu, đã gây phần lớn các tử vong.
2.1. Tổn thương
2.1.1. Đại não
a. Dập não trực tiếp ở nơi chấn thương: thường có mảnh xương lõm xuống. Mổ nhấc miếng xương lên, ta thấy có não nhão phòi ra ngoài màng cứng bị rách. ở xung quanh vùng não nhão, vỏ não cương tím và rắn, đụng đến là dễ chảy máu.
b. Dập não ở bên đối diện: thường chúng tôi thấy ở thuỳ trán, hoặc thuỳ thái dương kèm theo tụ máu dưới màng não nhiều hay ít. Thường do ngã đầu đập xuống nền cứng, ở vùng chẩm, não đập vào thành cứng ở nền sọ, đặc biệt là vòm ổ mắt. Những tổn thương này rất nặng và thường kèm theo chảy máu. Nhiều khi chúng tôi mổ đã lấy hết máu lỏng dưới màng não, nhưng não vẫn phù; lồi ra ngoài. Khi tìm lui xuống đáy não vùng thái dương hay vùng trán thì thấy dập não kèm theo nhiều máu cục. Ta gọị là tổn thương: dập não – chảy máu (contusion – hémorragie).
2.1.2. Thân não
Nhiều khi mổ tử thi, chúng tôi thấy có những ổ nhỏ có máu lấm chấm ở cầu não hay cuống não. Những tổn thương này thường kèm theo dập não nặng ở đại não và gây tử vong.
2.2. Lâm sàng
Nếu dập não ở vùng câm ở vỏ não thì ta không thấy được triệu chứng thần kinh và chẩn đoán khó. trái lại nếu não bị dập ở vùng vận động hay cảm giác thì chẩn đoán dễ dàng hơn.
Ta có thể thấy những triệu chứng thần kinh như: bại liệt tay chân bên đối diện – rối loạn ngôn pháp – mù nửa mắt – hai mắt đưa sang một bên – co giật – co cứng tay chân. Đặc biệt là những triệu chứng này xuất hiện ngay sau chấn thương.
Nếu nhẹ, bệnh nhân tỉnh táo, mặc dù ở bên đối diện có dấu hiệu thần kinh.
Nhưng thường nếu dập não nặng thì bệnh nhân hôn mê ngay sau chấn thương, dãy dụa nhiều, có cơn co cứng người, thở nhanh và rống lên, sốt cao, rồi chết.
2.3. Xử trí
Chúng tôi mổ nếu có lún xương kèm theo. Nếu không có lún xương, thường chúng tôi mổ vì mê nặng dần, chẩn đoán có máu tụ. Khi mổ có máu tụ chúng tôi thấy có dập não thì lấy hết tổ chức não dập, máu lỏng và máu cục.
2.4. Tiên lượng: Nếu dập não nhẹ, các triệu chứng thần kinh hồi dần dần (bệnh án 11). Nếu dập quá nặng, đặc biệt ở nền sọ và ở nhiều nơi, lại kèm theo máu tụ và phù não xung quanh thì tiên lượng rất nặng.
bệnh án 18
Trần văn Ch. 41 tuổi. Ngày 19-7-1958, bị xe đổ xuống vực. Mê một hồi rồi tỉnh lại. Mặt sưng húp, hoảng hốt, kêu la. Tới Phủ Doãn ngày 20-7-1958. Hỏi trả lời được, nhưng đôi khi nói lảm nhảm, dãy dụa nhiều, vật vã. Không có triệu chứng thần kinh đặc biệt. Mạch 120 – HA: 11/6 – Thở: 15 – Nhiệt độ: 37,5. Chụp điện: đường nứt vùng thái dương trái chạy xuống nền sọ. Sáng ngày 23-7: tình trạng nặng, hôn mê dần, rồi mê đặc. Mạch 120 – HA: 9,5 – Thở: 26 – Nhiệt độ: 40 – Chụp điện mạch não bên trái: động mạch não trước ở đường giữa, không ngờ có tụ máu trong sọ. Chẩn đoán: dập não nặng thuỳ thái dương trái kèm theo phù não xung quanh. Tiên lượng năng.
Sáng ngày 24-7: mê sâu – Thở: 30 – Mạch: 140 – Sốt: 40 – HA: 8/5,5 – Chết: 8 giờ 10. Mổ tử thi: đường vỡ ở vùng thái dương trái lan xuống nền tầng giữa, đi tới tầng trước. Dập nặng và phù não thuỳ thái dương trái. Dập nhẹ cực thái dương phải. Cuốn hải mã hơi bị lồi (hernie) có lớp máu mỏng lan toả ngoài vỏ não ở hai bên đại não, phần sau, đặc biệt ở bên phải. Cắt não thấy có lốm đốm nhiều chỗ chảy máu nhỏ trong đại não, thân não và tiểu não.
